Charlotte Salomon werd op 16 april 1917 in Berlijn geboren als enig kind van de chirurg Albert Salomon (1883-1976) en Fränze Grunwald (1890-1926). Haar moeder was afkomstig uit een intellectuele familie waarin veel zelfmoord voorkwam. Zo was Fränze's zuster, Charlotte Grunwald, in 1913 op 19-jarige leeftijd verdronken. Vermoedelijk ging het om zelfmoord. Charlotte, die naar deze jong overleden tante genoemd was, groeide op in een geassimileerd joods gezin dat een appartement in de Wielandstrasse 15 bewoonde. Deze straat was gelegen in de wijk Charlottenburg, toen een van de rijkste buurten van Berlijn, waar de hogere burgerij woonde. Toen Charlotte bijna 9 jaar oud was, in 1926, pleegde ook haar moeder zelfmoord door zich uit het raam van het appartement in de Wielandstrasse te werpen. Tegen Charlotte zei men dat zij aan griep gestorven was. Dat het om zelfmoord ging, zou ze pas tijdens haar ballingschap in Zuid-Frankrijk te weten komen.
Vanaf Pasen 1927 bezocht Charlotte het "Fürstin-Bismarck-Gymnasium" in Berlijn. In september 1930 hertrouwde haar vader met de beroemde zangeres Paula Lindberg. Charlotte was toen 13 jaar oud en richtte al haar puberale dweepzucht op haar stiefmoeder.
De machtsovername van Hitler, in januari 1933, veranderde ook de situatie van de familie Salomon ingrijpend. Als jood verloor Albert Salomon zijn professoraat, Paula Lindberg mocht niet meer als zangeres optreden en de antisemitische vijandigheid op Charlotte's school nam toe. Paula Lindberg kon alleen nog optreden in de concertzaal van de door hun vriend Kurt Singer opgerichte "Kulturbund Deutscher Juden". De "Kulturbund" vormde een soort cultureel getto waarbinnen alleen joden mochten optreden. De grootouders van Charlotte van moederszijde, dr. F. Grunwald en M. Benda Grunwald-Benda, verlieten Berlijn in 1933 en emigreerden het jaar daarop naar Zuid-Frankrijk.
In september 1933 verliet Charlotte het gymnasium. Om zich te kunnen voorbereiden op het toelatingsexamen van de kunstacademie nam ze tekenlessen. In het winterseizoen 1935-1936 werd Charlotte, eerst op proef en vanaf februari 1936 definitief, op de Berlijnse kunstacademie toegelaten. Dit was (ondanks dat zij joods was) mogelijk omdat haar vader in de Eerste Wereldoorlog als arts in het Duitse leger had gediend. Zij was de enige jodin in haar klas.
Tot de vrienden die in deze periode in huize Salomon kwamen, behoorden onder andere Kurt Singer en diens oudere vriend Leo Baeck. Ook Alfred Wolfsohn behoorde tot de vrienden van de familie. Charlotte raakte eveneens bevriend met Wolfsohn op wie ze ook verliefd werd. Als eerste liefde, of misschien kalverliefde, was Wolfsohn voor haar van grote betekenis.
In het winterseizoen 1937/1938 verliet Charlotte de Kunstacademie. Aanleiding was een incident rond een prijsuitreiking. De Academie had haar een prijs toegekend, waardoor echter haar joodse identiteit algemeen bekend dreigde te worden. Om haar te beschermen zorgde een van haar docenten ervoor dat de prijs naar iemand anders ging. Het gebeuren raakte al gauw onder de studenten bekend en Charlotte keerde niet meer naar de Academie terug.
Toen de jodenvervolging in Duitsland na de Reichskristallnacht van 9 november 1938 verhevigde, betekende dit ook voor de familie Salomon een belangrijke inbreuk op hun leven. Albert Salomon werd gearresteerd en tijdelijk in het concentratiekamp Sachsenhausen geïnterneerd. Met behulp van het verzet lukte het Paula Lindberg hem er weer uit te krijgen.
In januari 1939 verliet ook Charlotte Berlijn. Onder het mom van een weekendbezoek begaf ze zich naar haar grootouders Grunwld in Villefranche in Zuid-Frankrijk. Deze hadden onderdak gevonden bij de Amerikaanse Ottilie Moore. Otillie won het vertrouwen van Charlotte en kocht haar werken om ze in de Verenigde Staten te verkopen. Hierdoor gaf ze Charlotte niet alleen financiële onafhankelijkheid maar tevens zelfvertrouwen.
Toen in mei 1940 de oorlog uitbrak, pleegde haar grootmoeder zelfmoord. Tegen de achtergrond van deze dramatische gebeurtenis hoorde Charlotte voor het eerst van de andere zelfmoorden die als een vloek op haar familie rustten. Na het begin van de oorlog werden Charlotte en haar grootvader in het kamp Gurs in de Pyreneeën geïnterneerd. In juli mochten ze, vanwege de hoge leeftijd van grootvader Grunberg, weer terugkeren naar Nice. Charlotte kreeg nu een zware zenuwinzinking. Een arts adviseerde haar weer aan haar artistieke werk te beginnen om de schokkende ervaringen van de laatste jaren te verwerken. In brieven aan haar ouders schreef Charlotte dat ze was begonnen met een omvangrijke cyclus gouaches. Zo ontstond de meer dan 1300 autobiografische gouaches tellende reeks die ze "Leben? oder Theater?" noemde en vormgaf als een muziektheaterstuk. in 1942 rondde ze dit omvangrijke kunstwerk af.
Op 27 september 1942 vertrok Otilie Moore met tien van haar aangenomen kinderen, haar dochter en een neef naar Amerika. Alexander Nagler, een vriend van haar, bleef achter om voor de vier overgebleven kinderen te zorgen. Begin 1943 overleed Charlotte's grootvader aan alle ontberingen. Op 12 februari 1943 werd hij in Nice begraven. Nagler toonde veel belangstelling voor Charlotte's werk. Eigenlijk was hij nu de enige persoon met wie Charlotte nog contact had. Ze werd verliefd op Nagler, die waarschijnlijk de eerste man in haar leven was. Op 17 juni 1943 trouwden ze op het stadhuis van Nice.
Een incident op het stadhuis, waarbij een ambtenaar Nagler, die een vals persoonsbewijs had, er op wees dat hij als ariër niet met een joodse vrouw mocht trouwen, was er de oorzaak van dat uitkwam dat ook hij joods was. Als gevolg hiervan werden Charlotte en Alexander op 24 september 1943 opgepakt. Charlotte was toen vier maanden zwanger. Meteen na aankomst in Auschwitz werd Charlotte Salomon op 10 oktober 1943 vermoord. Nagler werd op 1 januari 1944 vermoord. Voor haar vertrek had Charlotte kans gezien haar autobiografische levenswerk in te pakken en het aan een vriend te geven. Tegen die vriend zei ze: "Bewaar dit goed. Het is mijn hele leven."
(bron: Joods Historisch Museum)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten